Bisfenaol-A (BPA) maruziyetine dikkat!

Bisfenol-A (BPA), polikarbon plastiklerin ve konserve gibi metallerin yapımında kullanılan bir kimyasal maddedir. Plastik su şişeleri, damacanalar, kola şişeleri, meyve suyu şişeleri, biberonlar, tek kullanımlık tabak-çatallar, saklama kaplarının büyük bir kısmı ve konserveler bisfenol-A'yı içermektedir. BPA'nın endüstride yaygın kullanım nedenleri; sertlik sağlaması, ışığı geçirmemesi, ısıya karşı dirençli olmasıdır.

BPA'nın ambalajlarda kullanımı, kimyasal bazı bileşenler nedeniyle sağlığa zararlı olabileceği öngörülmektedir.

Dışardan alınan ve endokrin sistemini etkileyerek hormon benzeri etki yapan maddelere endokrin bozucular denir. Bisfenol-A'nın kullanımından kaçınmamızın nedeni ise östrojen benzeri etki yapmasıdır. Ambalajlarda bulunan BPA'nın sindirim sisteminden ve deri üzerinden emilebildiği saptanmıştır.

Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği, Gıda Maddeleri İle Temasta Bulunun Veya Bulunmak Üzere İmal Edilen Plastikler Hakkındaki Tebliği'nde BPA'nın gıda ambalajı olan plastiklerde %0,2 oranında bulunmasına izin verilmiştir. BPA'nın Avrupa Birliği ve ülkemizde çocukların kulllanabileceği eşyalarda kullanımı yasaklanmıştır. Ulusal Çevre Sağlığı Bilimleri Enstitüsü Toksikoloji programı, günlük hayattaki maruz kaldığımız bisfenol-A'nın sağlığa pek çok olumsuz etkisi olduğu saptanmıştır.

BPA'nın Beyin Gelişimi Üzerine Etkileri

Östrojen benzeri etki yapan BPA'nın beyin üzerinde cinsiyet farklılaşma bölgelerinde farklılıklara neden olduğu saptanmıştır. Bazı çalışmalarda öğrenme kapasitesini azalttığı ve hafıza yönetiminde güçlük oluşturduğu gösterilmiştir.

BPA'nın Obezite ve Diyabet Üzerine Etkileri

BPA'nın düşük dozlarının bile hormon bozucu etkisiyle insülin direnci gelişimini tetikleyebileceği gösterilmiştir. Pankreasın beta hücreleri insülin salgılamaktadır. BPA pankreastaki reseptörlere bağlanarak insülin salınım sinyallerini arttırmaktadır. Bu durum tip 2 diyabet riskini arttırmaktadır. İnsülindeki bu değişime ek olarak olumlu etkileri olan adiponektini azaltarak obezite riskini arttırmaktadır.

BPA'nın Üreme Sistemi Üzerine Etkileri

Yapılan fare deneylerinde BPA'nın dişi farelerde rahim içinde kalınlaşma, östrojen düzeylerinde dengesizlikler, yumurtalık hacminde artışa neden olduğu gözlemlenmiştir. Vücut ağırlığı artmış ve polikistik over sendromuna sahip kadınlarla ile polikistik over sendromuna sahip olmayan ideal ağırlığındaki kadınların karşılaştırıldığı bir çalışmada iki grubun kan BPA düzeylerinin farklı olduğu saptanmıştır. Fazla ağırlığa sahip polikistik over sendromu olan kadınlarda daha yüksek olan BPA düzeyinin yumurtalık fonksiyonlarını bozabileceği saptanmıştır. Üstelik son dönemde BPA'nın gebe kadınlardan anneye geçebileceği, anne sütüne geçebileceği saptanmıştır.

Erkek farelerde yapılan bir deneyde ise BPA maruziyeti arttıkça sperm üretiminin azaldığı ve kısırlık (infertilite) oranlarını arttırdığı gözlemlenmiştir. Östrojen benzeri etkisi ile testeron düzeyini azaltarak bu etkileri oluşturabileceği öngörülmektedir.

BPA'nın Meme Kanseri Üzerine Etkileri

Özellikle ergenlikle daha duyarlı hale gelen meme dokusunda östrojen benzeri etki ile meme dokusunda kanser riskini arttırmaktadır. Yapılan bir çalışmada yüksek düzey BPA maruz kalan kadınlarda meme dokusunda tümör gelişim riski arttırdığı saptanmıştır.

BPA Maruziyetini Azaltmak İçin Neler Yapabiliriz ?

1. Plastik polikarbon kaplarınızı mikrodalgada kullanmamalısınız.
2. Plastik kapları bulaşık makinesinde yıkamamalısınız.
3. Konserve besin tüketiminden kaçınmalısınız. Günümüzde birçok BPA içermeyen pakete sahip hazır besinler bulunmaktadır.
4. Plastik kaplar, 1 ile 7 arasında numaralandırılarak sınıflandırılmaktadır. 7. Sınıfta yer alan kaplar BPA'yı yüksek oranda içermektedir. Bu sebeple altında 7 yazan plastik kaplardan kaçınmalısınız.